Иштин тартиби:

1.    100 дук резистор жана 100  конденсаторду колдонуп, 5.3-сүрөттөгү чынжырды чогулткула. Транзистор уячасына тиешелүү пружиналардын бирин ачкыч катары  колдонгула. Конденсатордун  эки учуна туташтырылган мультиметрдин көрсөтүүсү 1,5 V болгондо мультиметрдин кара кабелин чынжырдан ажыраткыла.

2.    Чынжырдан  «ачкычты» ажыратып конденсатордо эч кандай чыңалуу жок болгон учурдан баштагыла. Эгерде конденсатордо чыңалуу бар болсо, конденсаторду разряддоо  үчүн эки учуна бир зымды туташтыргыла (конденсаторду разряддоо үчүн зымды чынжырдын 5.3-сүрөтүндө көрсөтүлгөндөй туташтыргыла). Мультиметрдин көрсөтүүсүн  (конденсатордун учтарындагы чыңалууну) байкагыла. Чыңалуунун өзгөрүү мүнөзү кандай болгонун түшүндүргүлө.

3.    Эгерде кыскычтан зымды ажыратып «ачкычты» ачсаңар, белгилүү убакыт ичинде чыңалуунун мааниси акырындап  азайып, конденсатор баштапкы чыңалууга ээ болот.

 

 

 5.3-сүрөт 

4.    Чынжырдагы  А  жана  С чекиттерин  өз ара  туташтыргыла. Бул учурда каршылык аркылуу заряддар тез эле азаюуга дуушар болот. Разряддоо учурунда мультиметрдеги чыңалуунун өзгөрүүсүн байкагыла. Чыңалуунун азаюусун кандай түшүндүрөсүз? (Чыңалуунун убакыттан болгон көз карандылык графигин заряддоо жана разряддоо процесстери үчүн тургузгула).

5.    Конденсаторду каршылык аркылуу заряддоо жана разряддоо процессин бир нече жолу кайталап,  жакшы жыйынтыкка жеткенге чейин аткаргыла.

6.    2-4 кадамдарды кайталагыла жана 0.0 V-0.95V  интервалындагы  заряддоого кеткен t_c убакытын өлчөгүлө. 1.5V-0.55V интервалындагы  разряддого кеткен t_d убакытты өлчөгүлө. Өлчөнгөн убакыттын маанисин, каршылык менен сыйымдуулуктун маанилери менен бирге таблицага жазгыла.

7.    100μF конденсаторду 330 μF конденсатор менен алмаштыргыла. Жогорудагы кадамдарды кайталагыла. Заряддоого жана разряддоого кеткен убакытты таблицага жазгыла.

8.    100μF конденсаторду чынжырга туташтыргыла, бул учурда 220 резисторду колдонгула, ошол эле процедураны кайрадан кайталагыла.

 

Эскертүү: 1. Эгерде сыйымдуулуктун мааниси чоңойсо, заряддоого жана разряддоого кеткен убакыт кандай өзгөрөт? Сыйымдуулук менен убакыттын ортосунда  кандай математикалык байланыш бар?

2.Эгерде чынжырдагы каршылыктын мааниси чоңойсо, заряддоого жана разряддоого кеткен убакыт кандай өзгөрөт? Каршылык менен убакыттын ортосунда кандай математикалык байланыш бар?

 

9.    100κ резисторду колдонуп, чынжырга 100μF  жана 330 μF конденсаторлорду удаалаш туташтырып, заряддоого жана разряддоого кеткен убакытты 5.1-таблицага жазгыла.

10.          100κ резисторду колдонуп, чынжырга 100μF  жана 330 μF конденсаторлорду жарыш туташтырып, заряддоого жана разряддоого кеткен убакытты 5.2-таблицага жазгыла.

 

Эскертүү: Эгерде конденсаторлорду чынжырга удаалаш туташтырсак, электр сыйымдуулугунун мааниси кандай өзгөрөт? Жарыш туташтырууда кандай өзгөрөт?

 

5.1-таблица. Конденсаторлорду удаалаш туташтыруу

 

5.2-таблица. Конденсаторлорду жарыш туташтыруу